Ինչ է կատարվել Իրանում. Հայաստանի համար վտանգավոր տարբերակը

Կարճաժամկետ կտրվածքով, Հայաստանին ձեռնտու է, որ Իրանում հնարավորինս շուտ վերականգնվի կայունությունը։ Իսկ երկարաժամկետ կտրվածքով Հայաստանին ձեռնտու է Իրանի քաղաքական համակարգի բարեփոխումը, քանի որ, ինչպես ցույց են տալիս այս իրադարձությունները, քանի դեռ Իրանում պահպանվում է ներկա քաղաքական համակարգը, այնտեղ կա պայթյունի մշտական վտանգ։ Բացի այդ, Իրանի հակամարտությունը Արևմուտքի հետ Հայաստանի համար խիստ բացասական հետևանքներ ունի։ Մեզ ձեռնտու է Իրանի ներքին քաղաքական համակարգի աստիճանական բարեփոխումը և Արևմուտքի հետ Իրանի հարաբերությունների բարելավումը, քանի որ դա հնարավորություն կտա ավելի ակտիվ համագործակցել Իրանի հետ։ Սակայն այսօր այդ ամենի մասին խոսելը վաղ է։

Արդյոք այս ամենը կապ ունի Մերձավոր Արևելքում տեղի ունեցող իրադարձությունների հետ: Որքանո՞վ սա կարող է հանգեցնել տարածաշրջանային ապակայունացման:

Անշուշտ կապ կա, բայց մեզանում, ցավոք, այդ կապը շատ պարզունակ է ընկալվում։ Շատերը կարծում են, որ ցանկացած զանգվածային բողոք կամ հեղափոխության փորձ հրահրվում է Արևմուտքի կամ մեկ այլ երկրի գաղտնի ծառայությունների կողմից։ Իրանի իշխանություններն էլ են մեղադրում հակառակորդ երկրների գործակալներին, ինչպես դա անում են նմանատիպ իրավիճակում հայտնված ցանկացած երկրի իշխանությունները։ Այո, Արևմուտքը, Իսրայելը և Սուդյան Արաբիան շահագրգռված են, որ Իրանում անկայունություն հաստատվի, սակայն առայժմ մենք չենք տեսել որևէ ապացույց, որ նրանք իրոք ինչ-որ կապ ունեն այս բողոքների հետ։ Ընդհանրապես աշխարհում որևէ գաղտնի ծառայություն չի կարող ստիպել, որ հազարավոր մարդիկ դուրս գան փողոց և իրենց կյանքը վտանգելով կռիվ տան իշխանությունների դեմ։ Առավել ևս, որ Իրանը բավական փակ երկիր է, որտեղ հասարակությունը գտնվում է ուժայինների խիստ հսկողության տակ և դժվար է պատկերացնել, որ այլ երկրների գաղտնի ծառայությունները կարող էին հրահրել նման բողոքի ալիք։ Թրամփը արդեն իր աջակցությունը հայտնեց Իրանի բողոքավորներին, սակայն դա եթե ինչ-որ ազդեցություն էլ ունենա զարգացումների վրա, ապա միայն կօգնի իշխանություններին՝ բողոքները ներկայացնել իբրև դրսից հրահրված, և ճնշել դրանք։

Իրականում խնդիրն այլ է։ Իրանը ընդգրկվել է Մերձավոր Արևելքում մի խաղի մեջ, որը պահանջում է մեծ ռեսուրսներ, իսկ Իրանի տնտեսական ռեսուրսները սահմանափակ են։ Այսօր իր տնտեսական ցուցանիշներով Իրանը բավական հետ է մնում ոչ միայն Արևմուտքից, ինչը բնական է, բայց նաև այնպիսի երկրներից, ինչպիսիք են, օրինակ, Չինաստանը, Ռուսաստանը, Բրազիլիան կամ Թուրքիան, առավել ևս նավթ արտահանող այնպիսի երկրներից, ինչպես օրինակ Սաուդյան Արաբիան։ Իրանցիներից շատերի կարծիքով, դրա պատճառը Իսլամական Հանրապետության արտաքին քաղաքականությունն է։ Այսօր Իրանը ուղղակիորեն կամ միջնորդավորված մասնակցում է Սիրիայի և Եմենի կոնֆլիկտներին, աջակցում է Սիրիայում Ասադին, Լիբանանում՝ Հեզբոլլահին, Եմենում՝ հութիներին, Պաղեստինում՝ Իսլամական Ջիհադ կազմակերպությանը (նախկինում նաև Համաս շարժմանը) և այլն։ Այդ աջակցությունն արժե միլիոնավորներ դոլարներ, եվ դա այն դեպքում, երբ իրանցիներից շատերը չքավորության եզրին են, իսկ վերնախավին մեղադրում են կոռուպցիայի մեջ։ Այդ պատճառով էլ բողոքների ամենատարածված կարգախոսների մեջ կա մեկը, որ մոտավորապես այսպես կարելի է թարգմանել՝ «Չեմ տա իմ կայնքը ոչ Սիրիայի, ոչ Լիբանանի համար, իմ կյանքը՝ Իրանի համար»։ Շրջանառվող տեսանյութերից մեկում լսվում է նաև, թե ինչպես են ցուցարարները վանկարկում «մարգ բար Ռուսիյե»՝ մահ Ռուսաստանին, քանի որ Ռուսաստանն ընկալվում է որպես ներկա վարչակարգի դաշնակից։